هم اندیشی موانع توسعه علمی کشور در مرکز تحقیقات استراتژیک – خبرگزاری ایسنا
نشست تخصصی مهمترین موانع توسعه علمی در ایران، با حضور استادانی چون دکتر سیدرضا صالحی، دکتر رضا منصوری، دکتر غلامرضا ذاکر صالحی، دکتر مصطفی اجتهادی و دکتر حسین علی قبادی، روز گذشته در کتابخانه مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد.
عزم جدی برای توسعه علم نداریم
دکتر سیدرضا صالحی، با اشاره به اینکه پس از انقلاب در حوزه علمی توسعه بسیاری داشته ایم، به وجود موانع توسعه علمی هم اذعان داشت و گفت: با توجه به حساسیتهای مقام معظم رهبری مبنی بر توسعه علم، باید با یک عزم ملی در جهت برطرف کردن موانع قدم برداریم، زیرا چشم انداز 1404 ایران زمانی تحقق پیدا می کند که تداوم بر توسعه علمی وجود داشته باشد.
دکتر رضا منصوری؛ عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف هم مهمترین موانع توسعه علمی در ایران را یاد کرد و اظهار داشت: آنچه امروز بشدت در زمینه توسعه علمی ایران خلل ایجاد می کند این است که ما هنوز از علم یک تصور خام داریم و علم را آن طور که باید نشناخته ایم.
وی ادامه داد: مانع دیگر این است که عزم ملی برای توسعه علم در ایران وجود ندارد و در نهایت اینکه هنوز ساز و کار سیاستگذاری علم را نمی شناسیم.
توسعه علم نیازمند حمایت اجتماعی است
دکتر غلامرضا ذاکر صالحی، دیگر سخنران این نشست درخصوص موانع مهم توسعه علم در کشورمان گفت: ما هنوز تعریف روشنی از توسعه علمی نداریم. متأسفانه برخی توسعه علمی را با صنعتی شدن و توسعه کارخانجات اشتباه می گیرند. به نظرم تا زمانی که تکلیف خودمان را با تعریف روشنی نکنیم، به نتیجه نخواهیم رسید.
وی ادامه داد: از آنجایی که مفاهیم را مطابقت نداد ه ایم، به بیراهه رفته ایم و توسعه علمی ناتمام داشته ایم. جامعه شناسان علم معتقدند که توسعه علمی باید بیرون اتفاق بیفتد و از علم حمایت اجتماعی شود و علم هرچه بیشتر مصرف شود، بیشتر تولید می شود. در حقیقت توسعه علم اجتماعی شدن است و در نهایت به برنامه ها و راهبردها تبدیل خواهد شد. این استاد دانشگاه ادامه داد: علم در کلونی های بسته ای به نتیجه نخواهد رسید. به عقیده من علم باید در تمام سطوح و به صورت همه جانبه توسعه و گسترش پیدا کند. نکته دیگر اینکه مسأله مهم توسعه علمی در ایران همان مسأله توسعه است. یعنی در مسأله تولید علم اگر امکانات نداریم، در زمینه توسعه آن هم این مشکلات وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: مهمترین موانع تولید علم در ایران این است که علم را به ثروت تبدیل نمی کنیم. این مانع در کشورهای در حال توسعه دیده می شود، چون ساختارهای اداری آنها متصلب وغیردانشی است. از طرفی علم در فرهنگ و اقتصاد جذب نمی شود.لذاهمان اندک علمی که تولیدمی شودفربه نمی شود این یک دور باطل است که نیازمند تحول عمیق است. وی افزود: موانع نگرشی از موانع تولید علم در ایران است که برخی از آنها به جامعه و برخی به نخبگان برمی گردد ما بیش از حد توسعه علمی را ساده کرده ایم.وآن رابهرشدتعدادمقالات تقلیل داده ایم. نکته دیگر برخورد احساسی ما ایرانیان نسبت به علم است، یعنی یا شیفته حرکت علمی می شویم و یا مخالفت می کنیم. ازسویی به علم نگاه گلخانه ای داریم و این توسعه علم را در کشور ازعرصه عمومی خارج وبیش ازحدآن رارمزآلودونخبه گرا می کند.
علم را از دیگران دریافت می کنیم
دکتر مصطفی اجتهادی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز درخصوص موانع توسعه علمی گفت: اگر فرآیند تولید علم را در جهان بررسی کنیم الگوهای بسیاری وجود دارد و می دانیم طی سالهای گذشته توسعه علم در جهان بی سابقه بوده است. ما در اصل از 300 سال پیش به این طرف وارد جامعه صنعتی شدیم که براساس رقابت زندگی می کند و رقابت الزام می کند که تولید علم باید به صورت مستمر وجود داشته باشد.
وی افزود: آنچه در جامعه ما اتفاق افتاده این است که وقتی در سال 1313 دانشگاه تهران تأسیس شد، یاد گرفتیم که فقط علوم را انتقال دهیم و سراغ تولید علم نرویم! اما در دهه های 40 تا 50 به سمتی رفتیم که به تولید علم هم توجه داشته باشیم، که این روند پس از انقلاب هم ادامه پیدا کرد. هر چند تاکنون آن طور که باید به مفهوم تولید و توسعه علم دست نیافته ایم.
پرسش های وارداتی مانع تولید علم داخلی
دکتر حسین علی قبادی هم به موانع توسعه علم در علوم انسانی تأکید داشت و گفت: بین شناخت موانع و ارایه راهکار رابطه مستقیم وجود دارد، زیرا شناخت راهبرد بدون در نظر گرفتن موانع راه به جایی نخواهد برد. توسعه علم بحث چند ساحتی است و ما با یک روش تک بعدی به نتیجه نخواهیم رسید. توسعه علم نیازمند نگاه فرا رشته ای است. دکتر قبادی از مهمترین موانع توسعه علم چنین یاد کرد: برای شناختن موانع باید به جغرافیای تاریخی ایران هم دقت کنیم. زیرا این جغرافیای تاریخی ما را کمتر گفتگو محور و نقدپذیر کرده است. نکته دیگر جدایی بیان عقلانیت و ذوق مداری است. که هرگز هر دو را تلفیق نکردیم. مسأله بعدی دست نیافتن حقوق شهروندی است که باز جغرافیا باعث شد که ما کلان شهرهای پیوسته کمتر داشته باشیم و به این نتیجه رسیدیم که با شرایط استبدادی زندگی را ادامه بدهیم. نکته دیگر فقدان استمرار تعاملات بین المللی در حوزه توسعه علم بوده است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در زمینه تولید علم حتی پرسشهایی که مطرح کرده ایم بومی نبوده که این هم ضعف ماست. به نظرم این ناتوانی در عدم طرح پرسش خلاقیتها را هم در ما کمرنگ کرده است. اضافه کنم که پیوسته مصرف گرا بوده ایم و ارزش چندانی برای توسعه تولیدات قایل نبوده ایم. دکتر قبادی تأکید کرد: متأسفانه از مطالعه در کشو ما بسیار کم استقبال می شود که این هم یک مانع بزرگ توسعه علم است. ضمن اینکه فاصله ما از زمان علمی دنیا بسیار زیاد است.
دیدگاهتان را بنویسید