خبرگزاری مهر-نشست “بین‌المللی شدن آموزش عالی و راهبرد جذب دانشجویان خارجی در ایران ” صبح روز چهارشنبه 16 تیرماه 1389 و با سخنرانی دکتر غلامرضا ذاکر صالحی مدیر گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری در آموزش عالی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در محل این موسسه برگزار شد.

ذاکر صالحی در آغاز سخنان خود گفت: در این نشست بحث و تأکید فقط بر راهبرد جذب دانشجویان خارجی در ایران است. ما از نظر آمار دانشجویان خارجی در سطح بسیار ناچیزی نزدیک به صفر هستیم. جمعاً آمار بورسیه‌های ما در ایران دو هزار و 300 نفر است که بیشتر آنها از کشورهای افغانستان، سوریه، لبنان و عراق هستند.

وی افزود: این یعنی چیزی حدود یک هزارم درصد در حالی که در اروپا این نسبت نزدیک به 10 درصد است بنابراین ما در حقیقت در جذب دانشجویان خارجی یک کاسب خرده پا هستیم. اما سئوال این است که آیا می‌توانیم تاجر شویم به این معنا که کلاس کارمان را تغییر دهیم؟ اما باید توجه داشت اگر تعداد دانشجویان خارجی در ایران افزایش یابد اساساً نظام آموزشی ما دچار دگرگونی‌های بسیاری خواهد شد.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در ادامه کوشید به آموزه‌های نظری درباره راهبردهای جذب دانشجویان خارجی بپردازد: دستیابی به شخصیت ‌آزاد، جهانی شدن آموزش ، فرهنگ و اقتصاد، شش بحران دانشگاه شامل بحران هژمونی، بحران مشروعیت، بحران نهادی، بحران کمیت، بحران کیفیت و بحران مالی و نیز تغییر ماهیت پژوهش در دانشگاه‌های آینده از جمله مباحثی محسوب می‌شوند که می‌توانند در این بحث مدنظر قرار بگیرند.

وی تصریح کرد: متاسفانه ما از این تبیین‌ها برای بحث نظری خود در این باره استفاده نکرده‌ایم. همچنین ظهور آموزش عالی به مثابه کسب و کار روندی است که شروع شده و زمینه‌ای را برای جذب دانشجویان خارجی فراهم کرده است.

ذاکرصالحی ادامه داد: ظهور ارزش‌های مبادله‌ای و اقتصادی آموزش عالی از دهه 70 میلادی به بعد و نیز وابستگی روز افزون نظامهای اقتصادی تکنولوژیک به یکدیگر به دلیل امواج فراگیر انقلاب صنعتی، انقلاب در فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و سهولت مبادله آموزش، ابزاری شدن نگرش نسبت به علم و ورود بخش خصوصی به صنعت آموزش عالی، تبدیل دانشگاه نخبه‌گرا به توده‌گرا، ایجاد دانشگاه سبک دو، نیرومند شدن هر دو بعد عرضه و تقاضای آموزش عالی و تبدیل روند خطی دانش به شبکه‌های دانش که ماهیت جهانی دارند سبب شده‌اند که روند جذب دانشجویان خارجی افزایش یابد.

مولف کتاب “دانشگاه ایرانی” سپس به بحث جابجایی‌های دانشجویی (Student Mobility)پرداخت و یادآور شد: این جابجایی‌ دانشجویی با مهاجرت تفاوتهایی دارد. گاهی افراد توانایی خود را بسط می‌دهند و بیکاری خود را به تعویق می‌اندازند و بنابراین به کشورهای دیگر رفته و پس از مدتی باز می ‌گردند البته برخی این امر را بد نمی‌دانند. چرا که در واقع آن را نوعی سرمایه‌گذاری بالقوه قلمداد می‌کنند.

ذاکرصالحی سپس به راهبردهای مدیریت تحرک علمی دانشوران پرداخت و خاطرنشان کرد: جلوگیری از مهاجرت، شیوه‌های جبرانی، در نظر گرفتن راه‌های بازگشت، مدیریت چرخش نخبگان و جذب پیشگیرانه از شیوه‌هایی هستند که مورد استفاده قرار گرفتند هر چند شیوه‌های مبتنی بر روابط با دانشوران تاثیرگذارتر بودند تا روشهای ممانعتی.

وی سپس با اشاره به آموزش چندفرهنگی (multi cultural Education)گفت: آموزش رها از تعصبات و تمایلات همراه با کشف چشم‌اندازها و فرهنگهای دیگر همراه است که منجر به شکل دهی به احساسات دانش‌آموزان و دانشجویان به سوی چندگانگی زیست انسانی، سبک‌های متفاوت تحلیل تجارب و ایده‌ها و راههای نگریستن در سراسر جهان می‌شود.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی خاطرنشان کرد: برخی ممکن است تصور کنند جذب دانشجویان خارجی سبب سلطه فرهنگ غرب در کشورهای دیگر می‌شود. در حالی که باید بین جهانی سازی و بین‌المللی شدن تفاوت قائل شد.

وی افزود: جهانی سازی یک ایدئولوژی سیاسی است که به دنبال نظام جدید جهانی، کاهش اقتدار دولت- ملتها و مرتبط با نظام سرمایه و گسترش مصرف گرایی است در حالی که بین‌المللی شدن یک استراتژی انتخابی است که در پی تضعیف دولت- ملتها نبوده، ریشه در هنجارهای علمی و آکادمیک داشته و مبتنی بر ارتباطات و تبادلات است نه ادغام.

مولف کتاب “دانشگاه ایرانی” سپس با اشاره به هشت بعد بین‌المللی شدن آموزش عالی آنها را چنین برشمرد: همکاریهای پژوهشی بین‌المللی، شبکه‌های رشته‌ای و انجمن‌ها، آموزش آزاد و از راه دور بین‌المللی، تاسیس واحدهای بین‌المللی، کاریابی بین‌المللی، ارتقای چند زبانه‌ای و چند فرهنگی، همکاریهای موسسه‌ای منطقه‌ای و فرامرزی و تغییر در برنامه های کلان درسی.

ذاکرصالحی مزایای بین‌المللی شدن آموزش عالی را نیز مورد بحث قرار داد و گفت:‌ارتقای هویت ملی، رشد پیوندهای اقتصادی و رقابت در این حوزه، گسترش امنیت ملی، ارتقای تفاهم و درک متقابل بین‌المللی، تقویت دیپلماسی و کاهش خصومت‌ها، رشد اجتماعات علمی و جامع‌پذیری علمی، کاهش تعصبات و رشد تفکر انتقادی به عنوان اساس آموزش عالی، ارتقای استانداردهای کیفیت و تسهیل انتقال فناوری از جمله این مزایا محسوب می‌شود.

وی با بیان این که نکته که جذب دانشجویان خارجی مزایایی بسیاری چون افزایش سرمایه مالی و فیزیکی، سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی را برای موسسات در پی دارد از برخی از سبک‌های همکاری بین‌المللی در پژوهش‌های دانشگاهی نام برد و گفت: از کنسرسیوم تحقیقاتی، سرمایه گذاری مشترک سازمان پژوهش گروهی، تحقیق و توسعه پیوندی یا دورگه، شبکه سازی، ائتلاف و اتحاد، برون‌سپاری و مشارکت در پروژه‌های جهانی بزرگ مقیاس می‌توان به عنوان برخی از این سبک‌ها نام برد.

در پایان این نشست الگوهای موجود جذب دانشجویان خارجی در ایران و برخی کشورهای جهان، موانع جذب دانشجویان خارجی در ایران و راهبردهای گوناگون در راستای این امر مورد بحث و بررسی قرار گرفتند.

گزارشگر:محمدنجفی